Chi tiết - Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch

1. Vai trò của du lịch cộng đồng trong phát triển kinh tế - xã hội

Tỉnh Quảng Trị nằm ở khu vực Bắc Trung Bộ, sở hữu tiềm năng lớn để phát triển du lịch nhờ địa hình đa dạng, cảnh quan thiên nhiên phong phú, bản sắc văn hóa đậm đà cùng hệ thống di tích lịch sử và lễ hội truyền thống đặc sắc. Những năm gần đây, du lịch ngày càng khẳng định là ngành kinh tế quan trọng, đóng góp ổn định từ 10-12% vào tổng sản phẩm (GDP) toàn tỉnh.

Trong chiến lược phát triển du lịch bền vững, tỉnh Quảng Trị xác định du lịch cộng đồng là một trong những hướng đi hiệu quả, được ưu tiên phát triển tại nhiều địa phương như Bố Trạch, Lệ Thủy, Tuyên Hóa, Minh Hóa... Mô hình du lịch cộng đồng cho phép người dân địa phương trực tiếp tham gia và hưởng lợi từ các hoạt động du lịch, từ đó nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, đồng thời góp phần bảo tồn môi trường, di sản văn hóa và thúc đẩy xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có các điểm du lịch cộng đồng nổi bật như Chày Lập, Trằm Mé, bản Còi Đá, Khe Rinh, Thượng Hóa , Tân Hóa, Minh Hóa…Các cơ sở du lịch cộng đồng này không chỉ mang đến cho du khách những trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên, mà còn là cơ hội để tìm hiểu đời sống, tập quán, ẩm thực và văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh Quảng Trị.

Điểm mạnh của các mô hình du lịch cộng đồng là tạo ra sinh kế tại chỗ cho người dân qua các dịch vụ như homestay, ẩm thực, hướng dẫn viên địa phương, biểu diễn văn nghệ dân gian… Từ đó, hình thành mạng lưới “mỗi người dân là một đại sứ du lịch”, nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng trong phát triển kinh tế và gìn giữ giá trị văn hóa bản địa, phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. 

Tân Hoá – Làng du lịch tốt nhất do tổ chức UNWTO công nhận năm 2023  

2. Những thách thức đặt ra về an ninh trật tự khi phát triển du lịch cộng đồng tại các vùng miền núi, biên giới.

Các mô hình, cơ sở Du lịch cộng đồng đang ngày càng trở thành hướng đi đúng đắn và hiệu quả tại các xã vùng biên giới tỉnh Quảng Trị như Minh Hóa, Tuyên Sơn, Trường Ninh, Lệ Thủy... Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ rệt về kinh tế - xã hội, phát triển du lịch cộng đồng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh trật tự và an ninh biên giới nếu không được nhận diện đúng và kiểm soát hiệu quả. Những ảnh hưởng và thách thức có thể kể đến đó là:

a) Nguy cơ mất kiểm soát an ninh trật tự nếu không quản lý chặt chẽ

Lượng khách du lịch đến Quảng Trị ngày càng tăng, đặc biệt là các cơ sở du lịch cộng đồng ở vùng miền núi, biên giới nhưng hệ thống quản lý, giám sát tại nhiều điểm du lịch cộng đồng còn hạn chế, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, giáp biên.

Lực lượng chức năng tại chỗ  như công an xã, đồn biên phòng, cán bộ đảm bảo an ninh trật từ tại các thôn, bản còn mỏng, phương tiện kỹ thuật và hạ tầng an ninh còn thiếu, dễ dẫn đến tình trạng mất kiểm soát tại các điểm đông khách du lịch.

Bên cạnh đó, nguy cơ xảy ra các hiện tượng tiêu cực như: Buôn bán, sử dụng chất kích thích, vi phạm pháp luật, xâm phạm tài sản, gây mất đoàn kết giữa du khách và người dân cũng như việc tổ chức hoạt động du lịch trái phép, lộn xộn, thiếu đăng ký, đăng kiểm; thực hiện các hoạt động du lịch bột phát xảy ra.

b) Nguy cơ xâm nhập, móc nối hoạt động xấu từ bên ngoài

Khi du lịch cộng đồng phát triển, các đối tượng xấu có thể lợi dụng dòng người du lịch để xâm nhập vào khu vực biên giới trái phép. Móc nối, cài cắm, tổ chức hoạt động gián điệp, buôn lậu, vận chuyển ma túy qua biên giới; mua bán người, dụ dỗ phụ nữ, trẻ em làm những việc vi phạm pháp luật. Đặc biệt nguy hiểm khi người dân hoặc đơn vị lữ hành không kiểm tra kỹ nhân thân du khách, dẫn đến lỗ hổng trong giám sát an ninh, trật tự tại vùng du lịch cộng đồng.

c) Tác động đến thuần phong mỹ tục và an ninh văn hóa

Vì chạy theo lợi nhuận, một số mô hình du lịch cộng đồng có thể thương mại hóa quá mức các giá trị văn hóa truyền thống như các lễ hội, tín ngưỡng, trang phục, phong tục ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục, giá trị truyền thống tốt đẹp của địa phương.

Đặc biệt, có thể diễn ra các hoạt động, hành vi biến tướng các giá trị văn nghệ, dịch vụ giải trí gây phản cảm, không phù hợp thuần phong mỹ tục, truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc, miền núi, gây nên biến dạng không gian văn hóa, làm mất đi bản sắc dân tộc.

3. Giải pháp gắn phát triển du lịch cộng đồng với bảo vệ an ninh - quốc phòng vùng biên giới tỉnh Quảng Trị

Ngoài ý nghĩa kinh tế - xã hội, du lịch cộng đồng ở Quảng Trị còn đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố quốc phòng, an ninh. Đặc biệt tại các xã miền núi, biên giới như Minh Hóa, Thượng Trạch, Trường Ninh, Lệ Thủy – nơi tiếp giáp với nước bạn Lào và có vị trí chiến lược trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

Phát triển du lịch cộng đồng tại vùng biên giới không chỉ khai thác tiềm năng địa phương mà còn góp phần tạo việc làm, giữ chân người dân tại bản làng, tăng cường sự hiện diện dân cư để bảo vệ chủ quyền quốc gia. Kinh tế phát triển, đời sống nâng cao là điều kiện quan trọng để củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân vững chắc.

Nhận thức rõ vai trò này, tỉnh Quảng Trị đã lồng ghép các chính sách phát triển du lịch với nhiệm vụ xây dựng khu vực phòng thủ, triển khai các giải pháp đồng bộ như: Xây dựng chiến lược phát triển du lịch gắn với quốc phòng - an ninh, coi đây là nhiệm vụ cấp thiết và lâu dài, thường xuyên và xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc, miền núi.

Thứ hai: rà soát, điều chỉnh các quy hoạch phát triển du lịch cộng đồng phù hợp với thực tiễn xây dựng thế trận quốc phòng - an ninh. Đặc biệt trong việc quy hoạch các khu, điểm du lịch cộng đồng tại các địa bàn giáp biên của các xã có biên giới với nước bạn Lào.

Thứ ba là phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ song song cho du lịch cộng đồng và quốc phòng. Giao thông, điện, thông tin liên lạc… phải được đầu tư đồng bộ, bảo đảm phục vụ tốt cả hai mục tiêu phát triển du lịch và bảo vệ an ninh tổ quốc.

Thứ tư là đào tạo, phát triển nguồn nhân lực du lịch gắn với bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh. Hướng tới hình thành đội ngũ nhân lực “hai trong một”: vừa giỏi nghề du lịch, vừa sẵn sàng nhận nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc khi cần thiết.

Thứ năm là tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa lực lượng vũ trang với doanh nghiệp, người dân trong vùng du lịch. Mô hình “toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” cần được phát huy ở cấp độ mới, sâu rộng và hiệu quả hơn tại các cơ sở du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh.

Thứ sáu là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức về an ninh - quốc phòng trong phát triển du lịch cộng đồng cho người dân. Xây dựng ý thức cảnh giác, lòng yêu nước, trách nhiệm công dân trong mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp và du khách.

Với tiềm năng du lịch to lớn và truyền thống cách mạng anh hùng, cùng với việc triển khai đồng bộ các giải pháp chiến lược phát triển du lịch cộng đồng với bảo vệ an ninh tổ quốc, tin tưởng rằng Quảng Trị sẽ tiếp tục khẳng định vị thế là điểm sáng của du lịch cộng đồng khu vực Bắc Trung Bộ. Đồng thời, không ngừng củng cố thế trận phòng thủ vững chắc, góp phần xây dựng và bảo vệ vững bền chủ quyền biên giới quốc gia trong tình hình mới.

Thu Lan